Dende la edá media fasta comencipios del sieglu XX cultivose´l llinu en dalgunes caseríes de nuesu conceyu. Cuéntase que tráxolo p´Asturias dende la Galia l´emperador Augusto, anque agora n´Asturias yá nun se cultiva vense varies especies espontánees que  tan peles veres de caleyes, tierres y praos.

Yá lo cuntaben los sos güelos a los de nos, cómo amugaben el llinu nel ríu, una xera que facíase en delles parróquies pela ribera del ríu Llinares, anque tamién se facía n´otres caseríes d´otres aldees. Yera una actividá complementaria a les llabores del campu, nun yera un cultivu xeneralizáu,  podíen  facelo daquién tuviere les condiciones pa éllo: tener sitiu p´amugalo y secalo, amás de tener los preseos que se precisen y tener el dominiu de la técnica del  cultivu y del procesu del filáu. Asina facíalo María la de l´Erón, mui nomada, dicín que yera la meyor filadora de la rodiada. Yá na seronda, entama preparar el llinu pa filar, llabor na que precísa arrimu, na casa de so aconceyen tolos años dellos vecinos, mozos y moces pela nueche pala llabor.

Sémase na primavera y coyéchase acabante´l branu. Nun-se siega, arríncase col raigón dacuando ta pa ello y fácense manizos qu´amárrense bien con filos d´estopa o blimes, llímpiase bien  de tierra y ponse a secar nel corredor, María poníalo nel de la panera, dacuando ta bien seco gárrase la llinaza pa la siguiente sema, depués  hai qu´amugalo nel ríu unos ocho díes,  allúgalo sofitáu  con priedres nun remansu col enfotu que nun lo lleve la corriente.  Esa actividá pudo da-y nome al nuesu ríu Llinares. N´otres cases onde´l ríu ta lloñe amúguenlo nun regatu. Llueu hai que secalo otra vegada al sol y nel corredor fasta que te pa machicar. Lo de María ya ta, entama filar, manda avisu a la mocedá que nagüa por aconceyar....

Tando nel llavaderu diz-y a Carmina:

-mañana pola nueche facemos filandón, ¿pues facer arrimu?, manda avisu a la mocedá, yá avisé yo a Lolo´l del Llugarón-. Carmina ponse encarnada.

-a mín num me digas ná,...... si vien a trabayar-........

María curia a Lolo pa da-y l´avisu, dacuando Lolo pasó col ganáu pa la so casa tamién-y camienta que precisa arrimu pa machicar el llinu.

-¿eches un gabitu Lolo?, vamos filar, precísote pa machicar.......

-va venir tamién Carmina- a lo que Lolo  retruca.

-amás de que ta Carmina,  ¿ties daqué pa poner garulla?-  mentantu suelta una risada......

Ta la casa preparada, amuesen toa la lluz, llamparines de aceite nes paredes, candiles y faroles, tamién bancos, riestros  y tayueles.

La tapecer van xuntándose na casa pala estaya de machicar  deseparando  la parte que nun  val de les fibres, collabora tola familia y daquién vieno a facer arrimu, los mozos machicando y los neños apurriendo los menoyos.

N´esto piquen, María quita la tarabica p´abrir la puerte....

-¿pasote dalgo Lolo?, como traes el calzón-.

-ná, que zarapiqué y metí la madreña na llamarga la fonte la cuestona y entremereme, tuvi qu´andar buscándola, púnxime guapu, nun l´alcontraba, ta la nueche mui prieta, nun vese gotera-...

-ponte xunto´l llar pa secar un pocu fíu-.....

Tan toos na xera, neños y moces apurren y llimpien la povisa, hai cancíos, los vieyos cuénten cuentos, fácense aldovinances y pídise-yos que cuenten les hestories que yá cuntaron antañu, de llobos y mitolóxiques que-yos prestaben a los neños y perduren fasta los nuesos díes.

Dacuando ta machicáu, cola trancha, dase-y  escontra´l cantu d´una tabla y prepárase pa restríllar les fibres pa llimpiales bien, les muyeres rastrillen y van escoyendo según lo fino....

-saca, saca, saca la garulla, de nueces y d´ablanes...que yá tenemos fame...... canten los mozos y neños a María, que tan de folixa...

Lo primeru que queda nel restiellu ye l´estopa, nes siguientes pasaes yá queden les fibres más fines, que gárrense cola mano y pónense aparte nes cestes de banielles, yá queda´l llinu preparáu.  María garra les moces que nagüen por deprender a filar y cola rueca y  el fusu van filando con procuro y bien miraes por María,  xunto  a otres muyeres avezaes. María camienta: -sacai´l filu bien finu-,  mientres s´arrima a Carmina...

-Carmina, ¿díxote daqué Lolo?, Carmina mira de regüeyu, faise que nun lo oye...

Saca María de la masera una sereta con galletines de mantega....  fórmase l´algarada ente la mocedá,  -ye la preba, yá ponemos el ramu dacuando nun quede llinu na panera-

Pasa xunto a Lolo, fala-y na oreya ..  -¿qué, yá-y tirasti´l picáu a la to collacia Carmina?-

-nun atapeció entovía- retruca-y Lolo cola so sorisa..

Nun queda llinu na panera, acabante machicar y restriellar saca María la garulla, too ye folixa, anque dalgunes moces siguién filando... y los mozos cantando:

Tas filando, tas filando,

col llinu tol día y yo toi bobu mirando

y tu fila que te fila..  

-Lolo, allumes a Carmina fasta so casa y llueu que te dexe´l farol nun vayas a allancar-.  Fízose la risión...

Enxamás se fizo´l filandón en casa María....

La llabor de María yera mui apreciada,  col so telar facía paños pa les Ilesies del conceyu  emplegaos nos cultos, en prendes de axuar, manteleríes y ropa interior. Les clas  pudientes usábenles tolos díes, mientres los aldeanos, que pocos les teníen, poninles los díes de fiesta, entierros  y funerales.

Entovía hai qu´ablanquiar, hai que llavalo munches vegaes y dir asoleyándolo, empléguense materiales naturales: ceniza de roble coláu col agua ferviendo, tamién podía perfumase, facíase con fueyes de lloréu, Toes estes llabores fácense colos preseos apropiaos pa éllo: mazu, restriellu, rueca, trancha, fusu......  en dalgunes cases que se fai esta xera hai telar o col enfotu de mercar el llinu.

Dacuando taba filáu, facinse madexes y dacuando ta llaváu y ablanquiáu, devánase coles aspes y fácense duviellos y va tando preparáu pal telar. Tamién a vegaes precisen tiñilo.

El llinu cultivose n´Asturias fasta comecipios del sieglo XX fasta  qu´apaecieron otres fibres y material manufacturáu, como l´algondón. Pel occidente foi perimportante´l so cultivu.  Na toponimia quedaron munchos llugares y apellios rellacionaos col llinu como: Llinares, Llinera, Llino, Llineres, LLinariega etc. Colos granos del llinu tamién facíense fervinchos que yeren bonos pal aparatu urinariu  y  l´estómago y cola fariña facinse cataplasmes.

BIBlIOGRAFÍA:

Gran Enciclopedia Asturiana.

Hestories de Benavente.

XUAN MIYAR

SEMEYA PORTADA: