Aniciamos una nueva estaya de publicaciones n'asturianu, dedicaes a la nuesa cultura y tradiciones. Cola collaboración de Xuan Miyar 

ROSINA

Yeren munchos en ca güelu, Rosina col hermanu pequeñu, sos pas y sos güelos. L´hermanu mayor fuese de criáu pa una casa onde lu tenín manteníu y facía arrimu dende que dexó´l colexu. Rosina dormía cola so güela nel cuartu d´abaxu, nos cuartos d´enriba dormía´l güelu col hermanu pequeñu y n´otru sos pas. Embaxo, amás del cuartu ta l´estregal, col llar nel requexu d´atrás, na paré  ta´l fornicu onde se mete´l rescoldu pa tapar les tortes  envueltes en fueyes de berces pa meteles  na forna, que ta fuera cola boca dientro l´estregal cerca´l llar, pa cocer la boroña y el pan. El suelu ye de tierra, ye Rosina la que llimpia, barre, saca la ceniza, trae l´agua. 

Tolos diés trae un ramascu y failu garabinos y la so güela fai llumbre nel llar, la qu´atiende´l pote colgáu les calamiyeres o´l cazu puestu nes trébedes. Caún tien su sitiu na casa.  L´estregal ye ampliu, amás de dellos preseos tres la puerte d´entrada, tamién tien los enseres y muebles que precisen n´aldea:  la masera, el palancaneru, la espetera, el vasal y la tina de medera, pegáu na paré ta l´escanu, delantre ta la mesa coles tayueles, tamién hai dellos riestros pel suelu. Los neños y los pas siéntese nes banquetes y tayueles, nel escanu, la güela y el güelu, nel so sitiu, xunto´l palancaneru. N´una paré ta la ferrada, onde cuelga la chocolatera y la caldera. Los murios nel requexu´l  tan prietos pol fumu´l llar.

Los güelos ven polos güeyos de Rosina, ye frescura na casa, enfótense n´élla pa too lo que precisen, lleváronla a toles xeres, dacuando yera pequeña cuántu l´arrecostinó´l so güelu, deprendió d´éllos tolos cuentos, cantares y  l´hestories del pueblu...

Yá van tres años que Rosina nun va al colexu, llee, escribe y sabe les cuatro regles, fai les cuentes, sos güelos y pas, malpenes saben firmar, anque si cuenten perbién les perres. Delles nueches Rosina llee-yos  del llibru qu´hai na casa, tamién reza´l rosariu enantes de cenar...

Rosina ta esmolía, tien 16 años y quieren llavala pala capital, nagua perello.... Tando so pá na Villa entrúguen-y pola so neña, tan buscando una moza que precisen n´Uvieu n´una bona casa, a so pá paez-y bien, Rosina faise moza, qué va facer n´esti pueblu... Camienta-y a Rosina que vaya a facer la preba, ye´l so güelu quien nun la dexa, no-y paez bien y quier quita-ylo de la cabeza.  So güelu entovía tien el mandu anque seya vieyu.

Rosina imaxínase n´Uviéu, fai esnalar sos suaños de tar pola capital, ú tará, debe tar tres el cumal...., ¿pa dir caleyando cuántu tiempo llevará?....  diré na camioneta como foron una vegada míos pas.

-Rosina-, diz-y so güelu, -mentantu rezamos el rosariu faime unes farrapines pa tres les patates, que seyan lixerines-.

Depués de cenar entama Rosina falar col so güelu:

Ta´l so güelu nel so sitiu, nel escanu, xunto´l palancaneru, arrimase Rosina y siéntase nun tayuelu:

-mira güelín, quiero dir a la capital, nunca nun fui a Uviéu-

-ai Rosina, Uviéu ta perguapu.......pa dir velo-                                                                   

-anque seya pa trabayar naguo dir güelu, equí nun quies poner la lluz, güelina entovía fai la llume nel llar, tampocu quies poner la cocina de fierro, n´Uviéu hai lluz nes cais y cocina carbón y lluz nes cases, voi trabayar con procuru, voi dir a misa a la Ilesia de San Xuan y pasiar peles cais-....

-nun t´esmuelas Rosina, entós si quiés, mercamos una vaca pa que mos pongan la lluz na casa-

So güelu nun faise la idea de que Rosina llargue pa Uviéu, ye la so lluz, la so allegría y el so consuelu.... 

-Rosina-, diz-y so pá.

- n´Uviéu hai munchu pa ver, el parque San Francisco, fontes perguapes, pues dir a pasiar xunto la catedral,  La Escandalera.... fadrás coyacies, conocerás muncha xente y deprenderás-

Rosina emociónase colo que diz so pá y pon a esnalar so suañu....

So ma y la so güela tan oyendo  l´alderique, no más fonderu del so corazón ta Rosina, ai la mio neña.... que va ser d´élla...... soliquina aguantando l´ama cola so inocencia, fregando tol día,  curiando los neños que nun son d´élla.....  cavilga pa dientro so ma...

-pá, dacuando teas que dir a la Villa fala col señor, que voi dir pa  Uviéu-

-nun t´esmuelas güelu, cada pocu voi venir a vete-

-güelina, nun llores, voi tar mui contenta, voi escribite cartes y namás  puea voi tar equí-   Rosina saca´l pañuelu y llimpia les llárimes a la so güela...

-ai Rosina, quién va traeme´l ramascu, faceme los garabinos, cuntame daqué peles nueches y rezar el rosariu, prométime que vas venir lluéu-

Rosina colos sos güeyos llarimosos suénase col mesmu pañuelu....

So ma sentada n´una tayuela amira pala paré, nun quier dir escontra  Pepe, duel-y, paez-y mui neña p´andar pol mundiu, anque como diz Pepe, tien qu´aprender. Cae na cuenta que pa dir pa Uviéu hai que llevar ropa, entama dir a la Villa a mercar teles pa face-y dos vistíos y zapatos a Rosina. Merca una meletina, entama l´equipaxe.

Que contenta ta Rosina, cuando llegará´l día. Los sos güelos tan ablayaos, que tristura na casa ensín Rosina, quédamos Pepín, qu´arteru ye, yá fai arrimu a so pá y bien mandáu. So güelu cayó na cuenta, l´escaezu de Monchu,  la marcha de Rosina, manca y duel  muncho...  y  ta perdiendo´l mandu.

Voime´l llunes dixo Rosina. Llevántense tempranu, na casa naide diz una pallabra,  cola maleta apareyada almuerza. Sos güelos ensín llevantase entovía, va pal cuartu a dici-y adiós a la so güela, que yá ta llevantada, da unos conseyos y afalaga a la so nieta. So güelu ta nel so cuartu entovía,  sube sele, nun sabe que-y va paecer.

- ¿tas despiertu güelín?- , so güelu ta na cama voltiáu pala paré.

-voime güelín, voi date un besu-

El güelu nun-se mueve, ta enfoscáu y nun quier que llegare esi momentu, Rosina ponse de rodielles na cama y da-y el besu....

- voi venir lluéu a vete-

Baxa Rosina pa l´estregal y abrázase a so ma, a Pepín y a la so güelina, garra la maleta y col so pá entamen camín pala Villa......

Llevántase´l güelu, antaina a baxar les escaleres enantes que cole Rosina...

-Rosina, Rosina-, da un glayíu cuando yá taben separtaos de la so casa, Rosina mira p´atrás y ve venir al so güelu y torna´l so alcuentru.

- ¿qué pasa güelu?-

-toma, guarda estes perres, equí agora nun  facen falta,  vas precisales n´Uviéu-

Rosina queda parada, so güelu mete-y les perres nel bolsu y gárrala con tola fuercia que tien como enxamás fizo, nun la dexó ve-y los güeyos, torna pa casa ensín dicir ná, mientres cola mano llimpiaba la cara.

-gracies güelín, lluéu voi venir vete-

N´estación ta una señora esperándola.....

-hola Rosa, soy  Virtudes, voy acompañarte a tu nueva casa, vamos caminando, espero que te guste, ¿ya conoces Oviedo?-

Rosina ta ablucada, tanta xente peles cais, tamién algún carru col burru, muyeres cargaes coles llecheres...  un probe pidiendo, too y choca a Rosina, tantu quier mirar que la señora déxala atrás.... un home  prietu, nunca nun hubiere vistu dengún.... hai qu´amirar muncho, anden más coches que pela Villa....

Entren na casa, sube les escaleres al primer pisu onde ta la sala y la cocina.  Nel pisu d´enriba los cuartos col cuartu bañu, enséñen-ylo tou, tamién el so cuartu col armariu. Debaxo ta´l suétanu cola carbonera. Dicen-y lo que tien que facer, yá conoz a toos los de la casa, l´home y los tres neños, dos yá son escolinos. Pasen los díes a malpenes, va faciéndose coles llabores de casa, queda-y pocu tiempu.

Entama escribir a los de la so casa, diz-yos que ta bien, que tien muncho que facer, hai cocina de carbón y lluz nos cuartos, l´agua sal poles canilles y pa llavase pue facelo n´una tina pergrande que-y llamen bañera y sal l´agua como si lloviere.  Dieron-y ropa pa tar en casa y pa salir a pasiar col neñu pequeñu tien que poner el mandil blancu. Entovía nun pudo dir a la catedral pero foi al mercáu La Escandalera cola señora, depués cuando sepa´l camín yá va dir sóla.  A misa  San Xuan ainda nun foi, nun tuvo espaciu. Pepín: dicii a güelu que guardome les perres la señora, que toi perbién, qu´un día voi dir al pueblu.

Guardose Rosina sos penes, so alloñamientu. Onde quedaron sos suaños.  Nun salió un día a  pasiar  poles cais d´Uviéu, nin fala con xente, namás pudo ver una vegada´l parque San Francisco.... Rosa:  baxa pol carbón y prendi la cocina, depués de facer la comida friega la chapa y saca brillu a los doraos, friega´l suelu de rodielles col estropayu y xabón, sal col neñu de paséu...  nun fales asina a los neños....

Fai nueve meses que ta Rosina n´Uviéu y recibe una carta de Pepín: Rosina´l nuesu güelu nun calla, quier vete, ¿onde andes que nun vienes?, dende que colasti nun quier llevantase, nun quier comer, tien munchu  repunu......  ta malucu y nun alica, diz que tien enfotu en poder vete, yá di l´avisu a Monchu...

Entama Rosina dir pal pueblu pa ver a los sos güelos.  L´ama diz-y que tien qu´esperar a la selmana qu´entra, da-y les perres y tres díes, Rosina merca unos dulces pa los de so casa y apareya la maleta y torna na camioneta pa l´aldea.

Llega l´atapecer a la so casa, abre la puerte d´enriba, una bombilla cola lluz marillenta cuelga del techu, so güela sentada n´una tayuela delantre la cocina "Bilbao",  so ma faciendo torta na chapa, Pepín sentáu na banqueta rezando´l rosariu y so pá nel escanu... xunto´l palancaneru.

Ensín entrar en casa entruga a so pá.

- ¿y güelu?-

Llevántense ceo pela mañana, almuercen, pon los escarpinos coles madreñes y marcha con Pepín pal campusantu.  Rosina cunta daqué d´Uviéu......

- Rosi, dacuando seya grande tamién yo quiero dir pa Uviéu-

- ta perguapu Pepín, siacasu, pa dir velo, nun t´enfotes n´Uviéu-

Pepín tornó pa la  so casa, Rosina quier quédase sóla, alcordose dacuando baxaba pal ríu col so güelín, güei baxa cavilgando.... va quedase cola so güelina o vase pa Uviéu........

............ Cuerre l´agua mansulino y cola so mirada fixada n´aquel regodón que tien esi verdín qu´enxamás se-y quita. Ta sentada nun  tueru d´un árbol que cayó de vieyu xunto´l ríu onde davezu alguardaba mientres piesca´l so güelu, güei nin apistaña, cuerre l´agua mentantu aldovina dalguna trucha pela solombra´l sucu embaxo les piedres, Rosina ta pensativa, faise raru tar ellí soliquina, yera la neña de los sos  güeyos, d´esos güeyos que namás Rosina-y ponía rellumantes y Rosina dexábase querer, pasión de güelu pala so nieta...... Rosina entovía nun llevanta  cabeza, nun escaez los dichos y conseyos del so güelu. Cola so alcordanza y tristura foi pal ríu pa tar sóla..... y dar un glayíu:   -quiérote güelu-

XUAN MIYAR